Description
مناجات نامه اثر خواجه عبدالله انصاری است
ابواسماعیل عبدالله بن ابیمنصور محمد (زادهٔ ۲ شعبان ۳۹۶ ه. ق/ ۳۸۵ ه.ش / ۱۰۰۶ م. در شهر هرات درگذشتهٔ ۲۲ ذی الحجه ۴۸۱ ه. ق/ ۴۶۷ ه.ش / ۱۰۸۸ م) معروف به «پیر هرات» و «پیر انصار» و «خواجه عبدالله انصاری» و «انصاری هروی»، دانشمند و عارف صوفی مسلک ایرانی بود. وی از اعقاب ابوایوب انصاری است که صحابهٔ پیغمبر بود. مادرش از مردم بلخ بود و عبدالله خود در هرات یکی از شهرهای غربی افغانستان کنونی متولد شد.
او از کودکی زبانی گویا و طبعی توانا داشت چنان که شعر فارسی و عربی را نیکو میسرود و در جوانی در علوم ادبی و دینی و حفظ اشعار عرب مشهور بود. او در فقه روش امام حنبل را پیروی میکرد. وی در تصوف از استادان زیادی تعلیم گرفت و دو بار به دیدار شیخ ابوالحسن خرقانی شتافت. این دیدارها تاًثیر زیادی در روحیات و منش وی داشتهاست.
محل اقامتش بیشتر در هرات بود و در آنجا تا پایان زندگانی به تعلیم و ارشاد اشتغال داشت. انصاری شعر میسرود ولیکن بیشتر شهرت وی به جهت رسالات و کتب مشهوری است که تألیف کرده است و از آن جمله است ترجمهٔ املاء طبقاتالصوفیهٔ سلمی به لهجه هروی و تفسیر قرآن که اساس کار میبدی در تألیف کشفالاسرار قرار گرفتهاست.
از رسائل منثور او که به نثر مسجع نوشته مناجاتنامه، نصایح، زادالعارفین، کنزالسالکین، قلندرنامه، محبتنامه، هفتحصار، رسالهٔ دل و جان، رسالهٔ واردات و الهینامه را میتوان نام برد. مناجاتنامه یا الهینامه خواجه عبدالله انصاری شامل چندین مناجات کوتاه و لطیف و برگرفته از وبگاه ادبی گنجور است: «الهی ای خالق بی مدد و ای واحد بیعدد، ای اول بیهدایت و ای آخر بینهایت ای ظاهر بیصورت وای –باطن بیسیرت، ای حی بیذلت ای مُعطی بیفطرت و ای بخشندهٔ بیمنت، ای دانندهٔ رازها، ای شنونده آوازها، ای بینندهٔ نمازها، ای شناسندهٔ نامها، ای رسانندهٔ گامها، ای مُبّرا از عوایق، ای مطلع برحقایق، ای مهربان بر خلایق عذرهای ما بپذیر که تو غنی و ما فقیر و بر عیبهای ما مگیر که تو قوی و ما حقیر، از بنده خطا آید و ذلت و از تو عطا آید و رحمت.»
درباره ی کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله انصاری
الهی، نام تو، ما را جواز، مهر تو ما را جهاز، شناخت تو ما را امان، لطف تو ما را عیان.
الهی! ضعیفان را پناهی، قاصدان را بر سر راهی، مؤمنان را گواهی، چه عزیز است آن کس که تو خواهی
مناجات نامه نثری آهنگین و مسجع و دلنشین از خواجه عبد الله انصاری، پیر هرات می باشد که در میانه نثر خویش، اشعاری از خود و یا دیگران را چاشنی نثر زیبای خود قرار داده است. بنابر آنچه خواجه گفته، در کودکی طبعی شاعرانه داشته است و در خردسالی شعر می گفته است. همچنین برپایه آنجه که جامی در نفحات الانس بیان داشته است، خواجه شش هزار بیت تازی داشته است. خواجه عبدالله اشعار زیادی به پارسی و تازی در دست داشته که امروزه روز در دست نیست.
خواجه در تفسیر و حدیث نیز دستی داشته است و در زمان خویش از محضر عالمان زیادی بهره برده است. پس از بازگشت از سفر حج به دیدار ابوالحسن خرقانی رفت و آشنایی با او، اثر زیادی بر روان و کلام خواجه عبدالله گذاشت . بعدتر به شهر خود بازگشت و به تربیت شاگرد مشغول گشت.
ملک الشعرای بهار در کتاب خود، پیر هرات را به عنوان نخستین شخصی که نثر مسجع دارد معرفی می کند. به گفته بهار، نثر مسجع از ابتدا در ایران رواج داشته لیکن بیشتر به صورت کلمات قصار بوده است و کتابی که تماما به نثر مسجع باشد، پیش از قرن ششم دیده نشده است.
همچنین خواجه عبدالله انصاری نخستین کسی است که در میان نثر خویش، شعر می آورد. در کلام پیر هرات، جدا از واژگان کهن پارسی، نشانه هایی از لهجه ی هراتی عیان است و بسیاری از این واژگان امروزه در گفتار مردم این مناطق استفاده می شود. مانند: بستاخ = گستاخ ، برو = ابرو ، ته = تو ، جستن جوی = جست و جوی و…
آثار دیگر خواجه عبدالله انصاری هروی به زبان پارسی:
چهل و دو فصل ، صد میدان، محبت نامه، رساله زاد العارفین، رساله ی سوال دل از جان، طبقات الصوفیه.
آثار خواجه به زبان تازی:
منازل السائرین ، اربعین فی الحدیث، ذم الکلام، علل المقامات، کتاب القدریه.
خواجه عبدالله انصاری یا پیر هرات که لقب شیخ الاسلام داشت و شاگردان بسیاری در زادگاه خویش داشت، در پایان عمر خویش نابینا شد و در سال 481 هجری درگذشت و در گازرگاه در نزدیکی هرات تن را به خاک سپرد. امروزه آرامگاه او در همان محل پابرجا می باشد.
Reviews
There are no reviews yet.