توضیحات
صحیفه سجادیه کتابی حاوی ۵۴ دعا از امام سجاد(ع). این کتاب پس از قرآن و نهج البلاغه مهمترین میراث مکتوب شیعه به حساب میآید و به نامهای خواهر قرآن و «انجیل اهل بیت» نیز مشهور است. صحیفه مانند قرآن و نهج البلاغه از نظر فصاحت و بلاغت مورد توجه قرار گرفته است. امام سجاد(ع) بسیاری از معارف دینی را در دعاهای خود بیان میکند؛
موضوعاتی مثل خداشناسی، جهانشناسی، انسانشناسی و مباحث عالم غیب، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، امامت، فضایل و رذایل اخلاقی، گرامیداشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی، اشارات تاریخی، نعمتهای مختلف خداوند، آداب دعا، تلاوت، ذکر، نماز و عبادت. معروفترین دعای صحیفه دعای مکارم الاخلاق است. بر این اثر شرح های بسیاری نوشته شده که مشهورترین آنها ریاض السالکین نوشته سید علیخان شیرازی است. صحیفه به سیزده زبان از جمله فارسی و انگلیسی ترجمه شده است.
به باور برخی صاحبنظران مسلمان، «صحیفه سجادیه» پس از قرآن و نهج البلاغه بزرگترین گنجینه حقایق و معارف الهی است و بدین رو، به آن «اخت القرآن» (خواهر قرآن)، «انجیل اهل بیت»، «زبور آل محمد» و «صحیفه کامله» لقب دادهاند.
گفتهاند علت نامگذاری این کتاب به «صحیفه کامله» این است که نزد «زیدیه» نسخهای از صحیفه وجود دارد که کامل نیست، بلکه در حدود نصف صحیفه کامله است. به همین سبب، امامیه صحیفه موجود نزد خویش را صحیفه کامله گویند.
صحیفه سجادیه از نظر سندی، در حد تواتر است. آقا بزرگ تهرانی در این باره میگوید: «صحیفه اولی که سند آن به امام زین العابدین(ع) میرسد… از متواترات و [قطعیات] نزد اصحاب است؛ چرا که از ویژگی آن، این است [که تمام اصحاب از اساتید خود] اجازه نقل آن را در تمام طبقات [رجالی] و در تمام عصرها گرفتهاند.»
همچنین محمد تقی مجلسی ادعا نموده است که او در نقل و روایت صحیفه یک میلیون سند دارد.»
شیخ مفید نیز در الارشاد و علی بن محمد خزاز قمی، شاگرد شیخ صدوق و ابن عیاش جوهری و ابوالمفضل شیبانی، و… آن را نقل کردهاند. از علمای اهل سنت نیز، ابن جوزی در تذکرة الخواص و سلیمان بن ابراهیم قندوزی در ینابیع المودة از صحیفه نام برده و بخشهایی از دعاهای آن را نقل کردهاند.
ابوالمعالی محمد بن ابراهیم کلباسی (م۱۳۱۵ق) نیز در کتاب رسالة فی السند الصحیفة السجادیة سند صحیفه سجادیه را به اختصار شرح داده است.
صحیفه سجادیه به خط کفعمی از نسخههای قدیمی صحیفه است که سالیان قبل از ایران خارج شده و مفقود شده بود؛ اما با تلاشهای بسیار در حوزه شبه قاره شناسایی شد و توسط شخصیتهای فرهنگی به قم انتقال یافت که در نهایت چاپ و منتشر شد. این نسخه، علاوه بر ۵۴ دعای صحیفههای دیگر، چهار دعا بیشتر دارد.
در مقدمه صحیفه سجادیه حدیثی از چگونگی دست یابی متوکل بن هارون بلخی به این کتاب آمده که به صورت مختصر ذکر میکنیم:
متوکل میگوید: پس از شهادت زید بن علی بن الحسین فرزندش یحیی را ملاقات کردم.او از من حال امام صادق(ع) را پرسید. گفتم: آن حضرت در سلامتند و برای شهادت مظلومانه پدرت سوگوارند. یحیی گفت: آیا از ایشان درباره سرنوشت من چیزی شنیدهای؟ گفتم: بلی مطالبی شنیدهام شما نیز بهدار آویخته خواهی شد!
یحیی گفت:ای متوکل!…آیا از امام صادق مطالبی یادداشت کردهای ؟ بخشی از آموخته هایم را برای او بازگو کردم، از آن جمله دعایی بود که از پدر بزرگوارش امام باقر(ع) دریافت داشته بود و آن را از دعاهای صحیفه کامله میدانست. یحیی گفت: اینک به تو صحیفهای را خواهم داد که پدرم زید از پدرش امام سجاد(ع) دریافت کرده است…اگر پسر عمویم امام صادق(ع) از شهادت من خبر نمیداد، این صحیفه را به تو نمیدادم، ولی اکنون به تو میدهم تا در حفظ و نگهداری آن کوشا باشی، بیم دارم که این صحیفه به دست بنی امیه بیفتد و آن را از اهلش دریغ دارند…
متوکل میگوید: صحیفه همراه من بود تا خدمت امام صادق(ع) رسیدم، صحیفه را به آن حضرت نشان دادم و ایشان بسیار مسرور شد و فرمود: سوگند به خداوند! این خط عمویم زید و دعای جد من است. آن گاه امام صادق به پسرش اسماعیل رو کرد و فرمود: آن صحیفهای را که به تو سپردهام بیاور! اسماعیل صحیفهای را آورد، امام آن را بوسید و به چشمانش کشید و فرمود: این صحیفه به خط پدرم امام باقر(ع) و املای جدم امام زین العابدین(ع) است. متوکل میگوید: از امام صادق(ع) درخواست کردم که دو صحیفه را با هم مقابله کنم. امام اجازه فرمود و من دو صحیفه را مقابله کردم و هیچ تفاوتی میان آن دو ندیدم.
امام سجاد(ع) در دعاهایش نخست حمد و ستایش خدا را بهجا میآورد، سپس بر پیامبر(ص) و خاندانش درود میفرستد؛ بهگونهای که در این صحیفه کمتر دعایی است که در آن، از تعبیر صلوات استفاده نشده باشد. وی در نهایت حاجت خود را از خدا درخواست میکند.
صحیفه سجادیه تنها شامل راز و نیاز با خدا و بیان حاجت در پیشگاه وی نیست، بلکه مجموعهای مشتمل بر بسیاری از علوم و معارف اسلامی است که در آن مسائل عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و پارهای از قوانین طبیعی و احکام شرعی در قالب دعا بیان شده است. به طور مثال، مسئله امامت و نفی عقیده تشبیه در صحیفه سجادیه بیان شده است.
در بخش ارتباط با خداوند طبق مقتضای زمانهای مختلف و احوال گوناگون دعاهایی بیان شده است، برخی دعاهای آن به صورت سالانه، همچون دعای عرفه و وداع ماه رمضان، و برخی ماهانه، مانند دعای دیدن هلال، و برخی هفتگی و برخی برای هر شبانه روز قرار داده شده است.
عناوین دعاهای صحیفه مختلف است و بسیاری از معارف اسلامی در ضمن دعاهای صحیفه بیان شده است؛ در این کتاب، مباحث خداشناسی، هستیشناسی، عالم غیب، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهلبیت(ع)، امامت، فضایل و رذایل اخلاقی، گرامیداشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی، اشارات تاریخی، یادآوری نعمتهای مختلف خداوند، آداب دعا، تلاوت، ذکر، نماز، عبادت و… در قالب دعا بیان شده است. معروفترین دعای صحیفه دعای مکارم الاخلاق است.
با توجه به شرحهایی که توسط بزرگان شیعه مانند: سید علی خان، فیض کاشانی، شیخ بهایی، میرداماد بر صحیفه نوشته شده است، در مییابیم، این کتاب در نگاه شیعیان خیلی اهمیت دارد، که به برخی از موارد اشاره میشود.
هدیه امام عصر(عج)
محمدتقی مجلسی در شرح احوال خود مینویسد: «در اوایل جوانی به جهت برخی از مشکلات به امام زمان(عج) توسل جستم. ایشان در مکاشفهای مرا به صحیفه ارجاع دادند. بعد از انس با این کتاب همه مشکلاتم حل شد و به تبلیغ این کتاب در اصفهان پرداختم. در نتیجه در خانههای مردم اصفهان، در کنار قرآن یک نسخه از صحیفه هم یافت میشد و به برکت انس مردم با این اثر، نیمی از مردم اصفهان مستجاب الدعوه شده بودند».
کتاب درسی حوزه
عزالدین جزائری در مقدمه شرح صحیفه سجادیه مینویسد: «برخی ازبزرگان حوزههای علمیه هندوستان، این کتاب را تدریس میکردند».
امام خمینی و صحیفه
امام خمینی با صحیفه انس داشت. وقتی او را به ترکیه تبعید کردند، نامهای به خانوادهاش مینویسد و بعد از سفارش به صبر، درخواست فرستادن صحیفه را به آنکارا میکند.
وی به همراه اهدای یک جلد صحیفه به نوهاش، این کتاب را اینگونه وصف میکند: «صحیفه کامله سجادیه، نمونه کامل قرآن صاعد است و از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور الله نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی میآموزد.
کتاب شریفی است که سبک بیان معارف الهیه اصحاب معرفت را چون سبک قرآن کریم، بدون تکلف الفاظ در شیوه دعا و مناجات برای تشنگان معارف الهیه بیان میکند. این کتاب مقدس چون قرآن کریم سفره الهی است که در آن، همه گونه نعمت موجود است و هرکس به مقدار اشتهای معنوی خود از آن استفاده میکند.
این کتاب همچون قرآن الهی ادقِّ(دقیق ترین) معارف غیبی که از تجلیات الهی در ملک و ملکوت و جبروت و لاهوت و ما فوق آن حاصل میشود، در ذهن من و تو نیاید و دست طلبکاران از حقایق آن کوتاه است، به شیوه خاص خود قطراتی که از دریای بیکران عرفان خود میچشاند و آنان را محو و نابود میکند…»
ایشان در وصیت نامه هم یادآور شدند: «ما مفتخریم که ادعیه حیاتبخش که او را «قرآن صاعد» میخوانند از ائمه معصومین(ع) ما است. ما به مناجات شعبانیه امامان و دعای عرفات حسین بن علی(ع) و «صحیفه سجادیه» این زبور آلمحمد و «صحیفه فاطمیه» که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است از ما است.»
ابن شهر آشوب در کتاب مناقب خود میگوید:
«وقتی در بصره نزد یکی از بلغاء از فصاحت صحیفه کامله سخن به میان آمد، او گفت: من هم میتوانم مانند آن را بر شما املاء و بیان کنم. آنگاه قلم برداشت و سر به زیر افکند [و هیچ جملهای نتوانست به زبان آورد] و در همان حال سرافکندگی از دنیا رفت».
در ۱۳۵۳ق آیت الله مرعشی نجفی نسخهای از صحیفه سجادیه را برای طنطاوی، دانشمند اهل سنت و مؤلف تفسیر طنطاوی (مفتی اسکندریه) به «قاهره» فرستاد. وی پس از دریافت، آن را با عبارت «گفتاری از کلام مخلوق برتر و از خالق پایین تر» ستود.
تاکنون ترجمههای متعددی از صحیفه سجادیه به زبانهای مختلفی نوشته شده است که از آن میان میتوان به شصت ترجمه و شرح به زبان فارسی اشاره کرد. همچنین صحیفه به زبانهای انگلیسی، فرانسوی، اندونزیایی، ترکی، اردو، اسپانیولی، بوسنیایی، آلبانیایی، تامیلی و سایر زبانها نیز ترجمه شده است.
برخی از این ترجمهها از این قرار است:
ترجمه عبدالمحمد آیتی، از انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (سروش).ترجمه مهدی الهی قمشهای، نشر مؤسسه انتشاراتی دانش هوشیار، در سال ۱۳۸۴، در ۳۴۴ صفحه. و نیز انتشارات وفایی، درسال ۱۳۸۴ و در ۳۵۲ صفحه.ترجمه محمد مهدی فولادوند، با عنوان پیشوای چهره برخاک سایندگان، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، در سال ۱۳۷۹، در ۴۱۹ صفحه.
ترجمه فرانسوی اثر فریده مهدوی دامغانی که در سال ۱۳۸۱ از سوی انتشارات الهادی چاپ شده است. به گفته مترجم این اولین ترجمه صحیفه سجادیه به زبان فرانسوی است.ترجمه اسپانیولی با عنوان: As-Sahifa al-Kamilah as-Sayyadiiah; Las Súplicas de As-Sayyad ترجمه شده توسط ماریا آمورتی، حجة الاسلام محمد معلمی زاده و نستور پاگانو، مؤسسه امام علی(ع)، بیروت.ترجمه ترکی آذری اثر رسول اسماعیل زاده که از سوی انتشارات الهدی در سال ۲۰۰۳ میلادی در یک جلد منتشر شد.ترجمه اندونزیایی اثر جلال الدین رحمت در یک جلد توسط انتشارات مطهری باندونگ در سال ۱۹۹۸م منتشر شد.
1-معرفی کتاب صحیفه سجادیه در یوتیوب
2- معرفی کتاب صحیفه سجادیه در آپارات
نقد و بررسیها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.