توضیحات
خسرو و شیرین از مشهورترین منظومه های عاشقانه ی فارسی است. خسرو، این آخرین پادشاه مقتدر ساسانی با داشتن سه هزار زن در شبستانش چطور گرفتار عشق شیرین شد؟
کتاب خسرو و شیرین معروفترین اثر و شاهکار نظامی گنجوی و دومین منظومه سروده شده او پس از مخزن الاسرار است.
نظامی با خسرو و شیرین سقف فلک را شکافت و طریقی تازه در سخنوری و بزم آرایی پیش گرفت.
نظامی از شاعرانی است که بیشک باید او را در شمار ارکان شعر فارسی و از استادان مسلم این زبان دانست، وی از آن سخن گویانی است که مانند فردوسی و سعدی توانست با ایجاد یا تکمیل سبک خاصی توفیق یابد، تنها شاعری که توانست شعر تمثیلی را در زبان فارسی به حد اعلای تکامل برساند نظامی است.
وی در انتخاب الفاظ و کلمات مناسب و ایجاد ترکیبات خاص تازه و ابداع و اختراع معانی و مضامین نو و دل پسند در هر مورد و تصویر جزئیات و نیروی تخیل و دقت در وصف و ایجاد مناظر رائع و ریزه کاری در توصیف طبیعت و اشخاص و احوال و به کار بردن تشبیهات و استعارات مطبوع و نو، در شمار کسانی است که بعد از خود نظیری نیافت.
نظامی منظومه خسرو شیرین را در چهارچوبهای زندگی خسرو در بزم شیرین، هنگام فرار از مقابل بهرام چوبینه، شب نشینیهای آن دو با هم، غزل هر یک از کنیزان خسرو و شیرین و گفتگوی آن دو، سرود نکیسا و باربد و در ادبیات موسیقیایی از لحن باربد، بیان میدارد.
شخصیتهای اصلی داستان خسرو و شیرین عبارتند از: خسرو پرویز پسر هرمز و نوه انوشیروان، شیرین برادر زاده ملکه آران، شاپور مباشر و مشاور خسرو پرویز، فرهاد مهندس کوهکن و دلداده شیرین.
منظومه شش هزار و پانصد صد بیتی خسرو شیرین دارای بسیاری قطعات است که بیهیچ شبهه از آثار جاویدان زبان پارسی است و هم آنها است که موجب شده است گروهی انبوه از شاعران به تقلید از آن روی آورند، گو این که هیچ یک از آنان، جز یکی دو تن، حتی به حریم نظامی نیز نزدیک نشدهاند و کار آن یکی دو تن نیز در برابر شهرت و عظمت اثر نظامی رنگ باخته است.
علامه دهخدا درباره تاثیر گذار بودن خسرو و شیرین بر ادبیات فارسی مینویسد که «… قصه خسرو و شیرین موضوع بسی از منظومات عشقی و حماسی ایرانیان شده است… »
هنگامی که سلطان ارسلان سلجوقی از شاعر بزرگ دوران، نظامی گنجهای، خواست تا داستانی عاشقانه بسراید، حتی موضوع و شخصیتهای آن را مشخص نکرد.
نظامی هم داستان عشق خسرو و شیرین را انتخاب کرد.
گفته میشود که این ماجرا واقعی است و در همان حوالی محل زندگی شاعر اتفاق افتاده است.
نظامی خودش داستان این عشق را شیرینترین داستان عاشقانهی دنیا میدانست. منظومهی خسرو و شیرین آنقدر ماندگار و عمیق بود که پس از او شاعران مختلف، این روایت را بازسرایی کردند.
نظامی تحت تاثیر شاهنامهی فردوسی و منظومهی ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی، این منظومه را سروده است.
امیرخسرو دهلوی، وحشی بافقی و وصال شیرازی از کسانی هستند که پس از نظامی، اشعاری دربارهی این داستان سرودهاند.
نظامی برای سرودن 6150 بیت این کتاب چیزی بیشتر از 16 سال وقت صرف کرد.
بسیاری معتقدند نظامی این منظومه را پس از درگذشت همسر محبوبش، آفاق، نوشته است.
تاثیر این کتاب در ادبیات جهان تا جایی است که گفته میشود «ساموئل ریچاردسون»، نویسندهی معروف انگلستان در قرن هفدهم، کتاب «پاملا» را با الهام از خسرو و شیرین نظامی نوشته است.
درباره ی نویسنده ی کتاب خسرو و شیرین: نظامی گنجوی
جمالالدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، متخلص به نظامی و نامور حکیم نظامی (زادهٔ ۵۳۵ هـ. ق در گنجه– درگذشتهٔ ۶۰۷–۶۱۲ هـ. ق) شاعر و داستانسرای ایرانی و پارسیگوی در سده ششم هجری (دوازدهم میلادی)، که بهعنوان پیشوای داستانسرایی در ادب پارسی شناخته شدهاست.
آرامگاه نظامی گنجوی، در حاشیه غربی شهر گنجه قرار دارد. نظامی در زمرهٔ گویندگان توانای شعر پارسی است،
درباره شاعر
نظامی با نام کامل جمالالدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید، از شاعران و داستانسرایان معروف ادبیات فارسی است.
تاثیر آثار نظامی در شعر و ادب فارسی تا حدی است که او را با نام پیشوای داستانسرایی در ادبیات فارسی هم میشناسند.
مهارت او فقط شناخت کامل زبان فارسی و داستانسرایی نبود.
او در نجوم، فقه، علوم اسلامی و زبان عربی هم دانش بالایی داشته است.
نظامی از آن دسته شاعرانی است که از زندگی و وقایع زندگیاش اطلاعات زیادی در دست نیست.
تمام اطلاعات موجود، از دل ابیات یا گفتهها و شنیدههایی در طول تاریخ از او به جا مانده است.
با این حال «وحید دستگردی» که روی زندگی نظامی تحقیقات زیادی انجام داده معتقد است که زادبوم نظامی همان شهر گنجه است، اما به دلیل این که در تمام آثارش عراق را ستایش کرده و همواره به دیدار عراق میرود، عراقیالاصل بودن او مسلم است.
«مخزن الاسرار»، «لیلی و مجنون»، «هفت پیکر»، «اسکندر نامه» از معروفترین آثار او هستند.
در کنار منظومههای داستانی او، دیوان قصاید و غزلیات این شاعر بزرگ هم جایگاه ویژهای در ادبیات فارسی دارد. داستانسرایی در زبان فارسی پیش از نظامی هم وجود داشته، اما این نظامی بود که توانست جایگاه ویژهای در ادبیات غنایی ایران ایجاد کند.
بخشی از منظومه خسرو و شیرین
فلک جز عشق محرابی ندارد
جهان بیخاکِ عشق، آبی ندارد
غلام عشق شو کاندیشه این است
همه صاحبدلان را پیشه این است
کسی کز عشق خالی شد، فسرده است
گرش صد جان بوَد بیعشق مرده است
ز سوز عشق بهتر در جهان چیست؟
که بی او گل نخندید، ابر نگریست
چو من بیعشق خود جان را ندیدم
دلی بفروختم جانی خریدم
به عشق آفاق را پردود کردم
خرد را چشم، خوابآلود کردم
کمر بستم به عشق این داستان را
صلای عشق در دادم جهان را
داستان از آنجا شروع میشود که خسروپرویز، پادشاه بزرگ ساسانی زاده میشود و از همان کودکی تحت آموزش و تربیت درباری قرار میگیرد.
روزی خسرو با همراهان خود به شکار میرود. آنها شب را در خانهی دهقانی در همان حوالی سر میکنند و به شادی و چنگ و نوا مشغول میشوند.
صبح روز بعد، یکی از اسبهای آنها به زمین دهقان میرود و از محصولش میخورد. یکی از غلامان هم هوس غوره میکند.
بهاین ترتیب محصول کشاورز را تباه میکنند. هنگامی که خبر به گوش پدر خسرو، هرمز چهارم میرسد، بسیار خشمگین میشود.
او دستور میدهد که اسب را بکشند، غلام و خانه را به دهقان ببخشند و چنگ را هم بشکنند.
اما از گناه خسرو میگذرد و او را میبخشد. همان شب خسرو خواب پدربزرگش، خسرو انوشیروان را میبیند.
انوشیروان به خسرو مژده میدهد که بهجای چهار خسرانی که دیده، چهار پاداش بزرگ دریافت خواهد کرد: شیرین دلبر، اسب زیبایش شبدیز، تخت شاهی و موسیقیدانی بزرگ و پرآوازه. و این پیشگویی آغاز ماجراهایی شگرف و پرفراز و نشیب است.
درباره کتاب خسرو و شیرین اثر نظامی گنجهای
در طی این داستان زیبا و جذاب، شخصیتهای بزرگ زیادی وجود دارند، که همزمانی حوادث و وقایع تاریخی، روایت این منظومه را به واقعیت نزدیکتر میکند.
شیرین دختر ارمنیالاصل و شهبانوی قدرتمند و پرنفوذ دوران ساسانی، یکی از ماندگارترین چهرههای ادبیات کلاسیک و عاشقانهی ایران است.
روایتهای زیادی وجود دارد که شیرین را سخت زیبا و جذاب میدانند.
جالب اینجاست که داستان عشق خسرو و شیرین در شاهنامه فردوسی هم آمده، اما بهنظر میرسد فردوسی چندان نظر مساعدی نسبت به شیرین ندارد.
درحالی که نظامی او را زنی پاکدامن و مستقل معرفی کرده است.
او پس از فراز و نشیبهای زیاد به همسری خسروپرویز، شاه بزرگ ساسانی درمیآید.
شیرین آنقدر جذبه داشته که یکی از سنگتراشان و مهندسان دربار به نام فرهاد هم دلباختهی او میشود.
خسرو از این اتفاق آنقدر خشمگین و دلگیر میشود که میخواهد او را نابود کند.
اما چون هیچ گناهی در او نمیبیند، به فریب از او میخواهد کوه بیستون را بتراشد.
خسرو شرط گذاشته بود که اگر فرهاد بتواند در این کار موفق شود، فرهاد به وصال شیرین میرسد.
روایتهای زیادی در اینباره وجود دارد که میگوید، خسرو پیرزنی را نزد فرهاد میفرستد و به دروغ خبر مرگ شیرین را به او میدهد.
فرهاد هم همانجا تیشه را به سر خود میکوبد و جان میسپارد.
منظومهی خسرو و شیرین علاوهبر این که از ارزش ادبی و غنایی بسیار بالایی برخوردار است، روایت داستانی بسیار جذاب و گیرایی هم دارد.
ضمن این که، میتوانیم تصویر جامعی از ایران در زمان ساسانیان را هم ببینیم.
در تمام طول این کتاب شاهد توصیفات زیبا و دقیق نظامی از باغها و مزارع سرسبز و آبادان هستیم، که نشاندهندهی اهمیت کشاورزی، احترام به طبیعت و کار و تلاش مردم در آن دوران است.
یکی دیگر از مسائل قابل تامل در این کتاب، جایگاه زن در ایران باستان است.
زنان در آن دوران همپای مردان صاحب قدرت و تصمیمگیری بودند.
حتی در انتخاب همسر و دلدادهی خود، این خود زنان بودند که در نهایت تصمیمگیری میکردهاند.
عزت نفس و آزادی زنان تا حدی بوده که کسی مثل شیرین بهتنهایی سوار اسب میشود و به شکار میرود.
همچنین در این کتاب اشاره شده که چطور ستمگری، گردنکشی و زیادهخواهی سران کشور باعث تباهی قدرت و ثروت ایران شده و راه را برای نابودی سلسلهای چندصد ساله باز میکند.
نظامی در سرودن این منظومه با دقت و حساسیت بسیار بالایی سعی کرده از کلمات و عبارات ناب و همنشینیهای دلچسب استفاده کند.
او بهدلیل خلاقیت در ساخت ترکیبات تازه و بدیع، جایگاه ویژهای در ادبیات فارسی دارد.
نظامی قدرت تخیل و تصویرسازی قوی و منحصربهفردی دارد.
مهارت او در توصیفات جذاب و گیرا، آن هم در قالب ابیاتی پر از وزن و قافیه، ستودنی و تکرارنشدنی است.
در اشعار نظامی درونمایههای فلسفی هم دیده میشود.
تنها نکته در این است که او از زبان پرتکلف فلاسفه برای رساندن پیامش استفاده نکرده است.
او در دل همان کلمات ساده و آهنگین مفاهیمی مانند دم را غنیمت شمردن، زودگذر بودن عمر، بیاعتباری جهان و گذرا بودن آن را بیان کرده است.
1- معرفی کتاب خسرو و شیرین در یوتیوب
2- معرفی کتاب خسرو و شیرین در آپارات
نقد و بررسیها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.