توضیحات
کتاب «قرارداد اجتماعی» (Du contrat social) اثر ژان-ژاک روسو، فیلسوف برجسته‌ی قرن هجدهم، یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آثار در حوزه‌ی فلسفه‌ی سیاسی و نظریه‌ی حاکمیت مردمی است. این کتاب پایه‌گذار اندیشه‌های مدرن دموکراسی، حقوق بشر و حاکمیت قانون به‌شمار می‌رود و نقش مهمی در شکل‌گیری انقلاب فرانسه و جنبش‌های آزادی‌خواهانه ایفا کرده است.
📘 مشخصات کلی کتاب
| ویژگی | مقدار |
|---|---|
| نویسنده | ژان-ژاک روسو |
| زبان اصلی | فرانسوی |
| عنوان اصلی | Du contrat social |
| سال انتشار | ۱۷۶۲ |
| ترجمه فارسی | مترجمان مختلف از جمله محسن ثلاثی، حسین بشیریه |
| موضوع | فلسفه سیاسی، نظریه دولت، آزادی و عدالت |
| سبک | استدلالی، فلسفی، انتقادی |
🧠 درون‌مایه‌های اصلی کتاب
روسو در این کتاب به این پرسش بنیادین می‌پردازد:
چگونه می‌توان جامعه‌ای ساخت که در آن انسان‌ها آزاد بمانند، اما در عین حال تابع قانون باشند؟
مفاهیم کلیدی:
- اراده عمومی (Volonté générale): اراده‌ای که منافع جمعی را نمایندگی می‌کند، نه خواسته‌های فردی یا گروهی
- قرارداد اجتماعی: توافقی فرضی میان افراد برای تشکیل جامعه و واگذاری بخشی از آزادی‌های فردی به نفع نظم عمومی
- آزادی واقعی: اطاعت از قانونی که خود فرد در تدوین آن مشارکت داشته است
- حاکمیت مردم: قدرت سیاسی باید از مردم سرچشمه بگیرد، نه از پادشاه یا نخبگان
- برابری سیاسی: همه‌ی افراد باید در تصمیم‌گیری‌های سیاسی مشارکت داشته باشند
✍️ سبک نگارش
- روسو با زبانی روشن و استدلالی، مفاهیم پیچیده را به‌صورت قابل فهم ارائه می‌دهد
- کتاب به‌صورت فصل‌بندی‌شده و منظم نوشته شده و هر فصل به یکی از جنبه‌های نظریه‌ی دولت و جامعه می‌پردازد
- لحن کتاب انتقادی است و روسو به‌شدت با سلطنت مطلقه و نابرابری اجتماعی مخالفت می‌کند
📌 تأثیرگذاری تاریخی
- الهام‌بخش انقلاب فرانسه و اعلامیه‌ی حقوق بشر و شهروندی
- تأثیرگذار بر اندیشه‌های کانت، هگل، مارکس و بسیاری از متفکران سیاسی مدرن
- یکی از منابع اصلی در مطالعات علوم سیاسی، حقوق عمومی و فلسفه‌ی آزادی