انسان خردمند، تاریخ مختصر بشر

کتاب انسان خردمند – تاریخ مختصر بشر – که چاپ اول آن به زبان فارسی در سال ۱۳۹۶ منتشر شد، اکنون پس از یک سال، در اردیبهشت ۱۳۹۷ به چاپ یازدهم رسیده است و به نظر می‌رسد استقبال از این کتاب خوب همچنان ادامه دارد. عنوان اصلی کتاب sapiens: A Brief History of Humankind است که در سال ۲۰۱۴ به انگلیسی ترجمه شد و تاکنون به بیشتر از ۳۰ زبان ترجمه شده است.

این کتابِ یووال نوح هراری، همواره در لیست کتاب‌های پرفروش قرار داشته است و شخصیت‌هایی مثل باراک اوباما (۴۴مین رئیس جمهور آمریکا) و بیل گیتس (بنیانگذار مایکروسافت) خواندن آن را پیشنهاد کرده‌اند.

در ستایش انسان خردمند بسیار نوشته‌اند. در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

دیلی تلگراف The Daily Telegraph – از روزنامه‌های لندن که در ۱۸۵۵ تاسیس شد:

شفافیت هراری در مباحث زیست‌شناسی و انسان‌شناسی تکاملی و اقتصاد، و گرایش‌های تاریخی او بسیار دلپذیر است. از او دور نشوید تا خیلی چیزها یاد بگیرید.

جَرِد دایمونده – دانشمند و نویسنده کتاب فروپاشی:

انسان خردمند با جنجال فراوان به فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های جهان راه یافته است. دلیل آن ساده است: به بزرگ‌ترین مسائل تاریخ و جهان امروز می‌پردازد و به زبانی فوق‌العاده زنده و فراموش‌نشدنی نوشته شده است. عاشقش خواهید شد!

ساندی تایمز The Sunday Times – روزنامه معتبر پرفروش انگلیسی:

کتابی که تارعنکبوتهای مغزتان را کنار می‌زند. هراری روشنفکر زبردستی است که اشارات منطقی ناگهانی‌اش خواننده را به حیرت و تحسین وامی‌دارد. قدرت شفافیت قلم او دنیا را شگفت‌انگیز و نو جلوه می‌دهد.

تایمز The Times – یک روزنامه سراسری در کشور بریتانیا که در ۱۷۸۵ تاسیس شد:

هراری به معنای واقعی نویسنده است، نویسنده‌ای به راستی هوشمند با قلمی شفاف و ظریف. نگرش او به استعاره‌های زندگی شگفت‌انگیز است.

خلاصه کتاب انسان خردمند

همان‌طور که از عنوان فرعی کتاب برداشت می‌شود، این کتاب تاریخ مختصر بشر است و واقعا هم تاریخ را به شکل مختصر و البته مفید بیان کرده است. نویسنده تاریخ انسان را از ۲٫۵ میلیون سال پیش تا زمان حال را فقط در ۵۶۸ صفحه بیان می‌کند. هراری برای نوشتن انسان خردمند از منابع معتبر و تحقیقات دیگر دانشمندان در سرتاسر کتاب استفاده کرده است و ما با یک کتاب علمی که پایه و اساس خوبی دارد طرف هستیم.

هر اتفاق مهمی که در طول تاریخ بشر رخ داده در این کتاب بیان شده است: چه بر سر گونه‌های مختلف بشر آمد؟ چه بر سر حیوانات عظیم‌الجثه آمد؟ مغز چگونه تکامل یافت؟ آتش چه تاثیری بر تاریخ گذاشت؟ امپراتوری‌ها و حکومت‌ها چرا به وجود آمد؟ پول چگونه و چرا اختراع شد؟ مسیحیت و اسلام چه تاثیری بر انسان و تاریخ گذاشتند؟ و مهم‌تر از همه، گونه انسان خردمند به کجا می‌رود؟

در حدود ۷۰هزار سال قبل، موجوداتی از گونه «انسان خردمند» (Homo sapiens) دست به کار ایجاد ساختارهای بسیار پیچیده‌تری شدند که فرهنگ نامیده شد. تحولاتی که متعاقبا در این فرهنگ‌های بشری رخ داد تاریخ نام گرفت.

مسیر تاریخ را سه انقلاب مهم تعیین کردند: انقلاب شناختی (cognitive revolution) در حدود ۷۰ هزار سال پیش موتور تاریخ را روشن کرد. انقلاب کشاورزی (agricultural revolution) در حدود ۱۲ هزار سال قبل به این روند سرعت داد. انقلاب علمی (scientific revolution)، که همین ۵۰۰ سال پیش شروع شد، می‌تواند نقطه پایان تاریخ و آغازگر چیزی کاملا متفاوت باشد. موضوع این کتاب داستان تاثیر این سه انقلاب بر انسان و بر موجودات دیگری است که در کنار او زندگی می‌کنند. (انسان خردمند – صفحه ۲۳)

صد هزار سال پیش، دست‌کم شش گونه انسانی در زمین زندگی می‌کردند. امروز تنها یکی به‌جا مانده است: ما، انسان‌های خردمند.

چه‌طور گونه ما در نبرد برای سلطه بر دیگران پیروز شد؟ چرا نیاکانِ شکارگر – خوراک‌جوی ما اقدام به ساختن شهرها و برپایی پادشاهی‌ها کردند؟ چگونه به خدایان و ملت‌ها و حقوق بشر ایمان آوردیم، به پول و کتاب‌ها و قوانین اعتماد کردیم، و خود را برده بوروکراسی و مصرف‌گرایی و حرص و آز برای خوشبختی ساختیم؟ دنیای ما در هزاره آینده چه شکلی به خود خواهد گرفت؟

انسان خردمند به‌گونه‌ای جسورانه و همه‌جانبه و بحث‎انگیز هر آنچه را تا کنون گمان می‌کردیم در مورد انسان می‌دانیم به چالش می‌کشد: افکارمان، رفتارمان، اعمال‌مان، اقتدارمان… و آینده‌مان را.

فهرست مطالب کتاب انسان خردمند – تاریخ مختصر بشر:

بخش اول: انقلاب شناختی

• موجود بی‌اهمیت

• درخت دانش

• یک روز از زندگی آدم و حوا

• طوفان بزرگ

بخش دوم: انقلاب کشاورزی

• بزرگ‌ترین فریب تاریخ

• ساختن اهرام

• اضافه‌بارِ حافظه

• در تاریخ عدالتی نیست

بخش سوم: وحدت بشر

• پیکان تاریخ

• رایحه پول

• بینش‌های امپراتوری

• قانون دین

• راز موفقیت

بخش چهارم: انقلاب علمی

• کشف نادانی

• پیوند علم و امپراتوری

• کیش سرمایه‌داری

• چرخ‌های صنعت

• انقلاب دائمی

• و تا آخر عمر به خوبی و خوشی زندگی کردند

• فرجام انسان خردمند

• کلام آخر: موجودی که خدا شد

یووال نوح هراری کتاب دیگری هم به اسم Homo Deus: A Brief History of Tomorrow (انسان خداگونه: تاریخ مختصر فردا) دارد که هنوز ترجمه نشده است. می‌توان گفت این کتاب ادامه‌ی کتاب انسان خردمند است که در مورد آینده و اینکه چه چیزی در انتظار انسان است، صحبت می‌کند. امیدواریم این کتاب هم مثل انسان خردمند با یک ترجمه خوب منتشر شود.

درباره کتاب انسان خردمند

چند ماهی بود که بیشتر دوستان کتاب‌خوانم توصیه می‌کردند این کتاب را مطالعه کنم. اما هرگز فرصت مناسبی برای مطالعه آن پیش نمی‌آمد. نهایتا در نمایشگاه کتاب ۱۳۹۷ کتاب انسان خردمند را تهیه کردم و موفق شدم آن را مطالعه کنم.

کتاب انسان خردمند شبیه یک سفر طولانی به درازای تاریخ است که بعد از آن به راحتی می‌توان احساس پختی را در خود احساس کنید. قلم هراری بی‌نظیر است و به معنای واقعی کلمه، خواننده را جادو می‌کند. همین‌جا به شما پیشنهاد می‌کنم قبل از خواندن کتاب به شکل آگاهانه برنامه‌ریزی کنید که کتاب را کم کم و به مرور زمان بخوانید. اگر بدون برنامه شروع به خواندن آن کنید، بعید است بتوانید از مطالعه آن دست بردارید.

همان‌طور که در قسمت ابتدایی این مطلب خواندید، ویژگی برجسته کتاب این است که تاریخ را بدون تعصب و بدون جهت‌گیری خاصی روایت می‌کند و همین باعث جذاب‌تر شدن کتاب می‌شود. شما آزاد هستید که هر طور فکر می‌کنید درست است مسائل را تحلیل و کارهای گونه انسان خردمند را قضاوت کنید. کارهایی که به اعتقاد من، روز به روز بیشتر به سمت خشونت و نابودی گرایش داشته است.

هراری در اثر خودش، رفتار انسان خردمند را از لحاظ روانشناسی، زیست‌شناسی و جامعه‌شناسی بررسی می‌کند. انسانی که گونه‌های مختلف بشر را از بین برده و بسیاری از گونه‌های حیوانات را نیز منقرض کرده است. آغاز کتاب شگفت‌انگیز است، ادامه‌ی آن عالی و پایان کتاب خیره‌کننده‌ست.

من فکر می‌کنم روایت تاریخ بشر بهترین نقطه برای آغاز تفکر عمیق است و انصافا این کتاب هم سرنخ‌های زیاد و بسیار خوبی برای تفکر در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

در کتاب سوال‌‌های شگفت‌انگیزی مطرح می‌شود و اتفاقات مختلف تاریخ به شکلی استادانه در کنار هم قرار می‌گیرند. و جالب‌تر از همه اینکه یووال نوح هراری همه‌چیز را زیر سوال می‌برد و خود او هم مخاطب را دعوت به تفکر دوباره می‌کند: فایده تاریخ چیست؟ به چه سمتی داریم حرکت می‌کنیم؟ آیا واقعا سرنوشت انسان امروز روشن‌تر از دیروز است؟ اصلا آیا سرنوشت و آینده‌ای روشن در انتظار ماست؟ آیا امروز خوشبخت‌تر از هزاران سال پیش هستیم؟

آیا اکنون خوشبخت‌تریم؟ آیا از ثروتی که بشر در طی پنج قرن اخیر به دست آورده است می‌تواند به خرسندی جدیدی تعبیر شود؟ آیا کشف منابع بی‌پایان انرژی ذخایر بی‌پایانی از نعمت‌ها را به روی ما گشوده است؟ عقب‌تر برویم و ببینیم آیا هفتاد و چند هزاره پرآشوب پس از انقلاب شناختی دنیا را مکان بهتری برای زندگی کرده است؟ آیا مرحوم نیل آرمسترانگ که جای پایش بر کره عاری از باد ما سالم مانده است، از شکارگر – خوارک‌جوی بی‌نام و نشانی که ۳۰هزار سال قبل اثر دستش را بر روی دیواری در غار شووه باقی گذاشت سعادتمندتر بود؟ اگر نبود پس فایده به وجود آمدن کشاورزی و شهرها و خط و سکه و امپراتوری‌ها و علم و صنعت چه بود؟

کتاب های مرتبط

1-معرفی کتاب انسان خردمند در یوتیوب

2- معرفی کتاب  انسان خردمند در آپارات