توضیحات
کتاب «پروین دختر ساسان» و مقاله‌ی «اصفهان نصف جهان» هر دو از آثار کمتر شناخته‌شده اما بسیار ارزشمند صادق هدایت هستند که در کنار آثار مشهورترش مانند بوف کور، سه قطره خون و حاجی آقا، نشان‌دهنده‌ی علاقه‌ی عمیق او به تاریخ، فرهنگ و هویت ایرانی‌اند.
📘 «پروین دختر ساسان»
نوع اثر: داستان کوتاه تاریخی – اسطوره‌ای
سال نگارش: حدود دهه ۱۳۲۰ خورشیدی
سبک: نثر ادبی، نمادین، ملی‌گرایانه
🧠 خلاصه داستان
داستان در دوران پس از حمله‌ی اعراب به ایران می‌گذرد. پروین، دختر یکی از بازماندگان خاندان ساسانی، نماد مقاومت فرهنگی و ملی در برابر سلطه‌ی بیگانه است. او در برابر تحقیر، تحمیل دین و فروپاشی هویت ایرانی ایستادگی می‌کند. هدایت در این داستان، با نثری شاعرانه و پرشور، از زبان پروین، درد و رنج ملت ایران را پس از شکست ساسانیان روایت می‌کند.
✨ درون‌مایه‌ها
- مقاومت در برابر سلطه‌ی فرهنگی
- ستایش ایران پیش از اسلام
- نقد تند بر تحمیل دینی و از دست رفتن هویت
- نمادگرایی زن ایرانی به‌عنوان حافظ فرهنگ
🏛️ «اصفهان نصف جهان»
نوع اثر: مقاله‌ی توصیفی – فرهنگی
سال نگارش: حدود دهه ۱۳۲۰
سبک: نثر ادبی، توصیفی، عاشقانه به شهر
🧠 محتوای مقاله
هدایت در این مقاله، با نگاهی عاشقانه و تحسین‌آمیز، شهر اصفهان را توصیف می‌کند. او از معماری، تاریخ، مردم، و روح شهر سخن می‌گوید و لقب «نصف جهان» را شایسته‌ی آن می‌داند. این مقاله نه‌تنها توصیف شهری است، بلکه نوعی بیان هویت ایرانی در برابر مدرنیته‌ی بی‌ریشه است.
✨ ویژگی‌ها
- نثر شاعرانه و تصویری
- ستایش هنر و معماری صفوی
- نقد بر بی‌توجهی به میراث فرهنگی
- حسرت بر زوال زیبایی‌های گذشته
📌 جایگاه در آثار هدایت
این دو اثر، برخلاف آثار سوررئال و روان‌شناختی هدایت، بیشتر جنبه‌ی ملی‌گرایانه و فرهنگی دارند. هدایت در آن‌ها از ایرانِ پیش از اسلام، هویت ایرانی و فرهنگ بومی دفاع می‌کند. این آثار نشان می‌دهند که هدایت نه‌تنها منتقد جامعه‌ی معاصر بود، بلکه عاشق ایرانِ تاریخی و فرهنگی نیز بود.