توضیحات
کتاب «علویه خانم» اثر صادق هدایت، یکی از داستان‌های کوتاه و طنزآمیز اوست که در مجموعه‌ی ولنگاری منتشر شده. این داستان با نگاهی انتقادی، اجتماعی و طنز تلخ، به ریاکاری مذهبی، فقر، جهل، و تضادهای فرهنگی در جامعه‌ی ایرانِ آن زمان می‌پردازد.
📘 مشخصات کلی
| ویژگی | توضیحات |
|---|---|
| عنوان | علویه خانم (در مجموعه‌ی ولنگاری) |
| نویسنده | صادق هدایت |
| سبک | داستان کوتاه، طنز اجتماعی، انتقادی |
| زبان | فارسی |
| سال نگارش | حدود دهه ۱۳۲۰ خورشیدی |
| ناشر | انتشارات امیرکبیر / نگاه / چشمه و دیگر ناشران |
| تعداد صفحات | حدود ۱۵–۲۰ صفحه (در نسخه‌های مختلف) |
🧠 خلاصه داستان
علویه خانم زنی عامی، مذهبی‌نما، و فرصت‌طلب است که در سفری به مشهد برای زیارت، با مردی به نام آقا تقی هم‌سفر می‌شود. در طول سفر، گفت‌وگوهای این دو شخصیت، نمایی از تناقض‌های رفتاری، باورهای سطحی، و فساد اخلاقی را آشکار می‌سازد.
هدایت با نثری طنزآلود، نشان می‌دهد که چگونه ظاهر مذهبی می‌تواند پوششی برای رفتارهای غیر اخلاقی و سودجویانه باشد. علویه خانم، با وجود ادعای دینداری، در عمل شخصیتی فریبکار، خرافه‌پرست و بی‌رحم دارد.
✨ ویژگی‌های ادبی
- طنز تلخ و گزنده: هدایت با ظرافت، جامعه‌ی سنتی و مذهبی‌نما را نقد می‌کند
- زبان عامیانه و محاوره‌ای: شخصیت‌ها با لهجه و اصطلاحات کوچه‌بازاری حرف می‌زنند
- نقد اجتماعی: از فقر و جهل تا ریاکاری و فساد
- شخصیت‌پردازی دقیق: علویه خانم نماد زنانی است که دین را ابزار قدرت و کنترل می‌دانند
📌 جایگاه در آثار هدایت
«علویه خانم» یکی از نمونه‌های برجسته‌ی طنز اجتماعی هدایت است که در کنار آثاری چون حاجی آقا و توپ مرواری، نشان‌دهنده‌ی نگاه انتقادی او به ساختارهای مذهبی، سیاسی و فرهنگی جامعه‌ی ایران است.