پروین دختر ساسان و اصفهان نصف جهان

توضیحات

پروین دختر ساسان و اصفهان نصف جهان از تألیفات مشهور صادق هدایت و البته کوتاه، کتاب پروین، دختر ساسان است. این کتاب که یک اثر نمایشنامه ای است، در سه پرده نوشته شده است. نگارش این کتاب در سال 1307 آغاز شد و در سال 1309 به پایان رسید. در پرده اول در مورد عشق بین پروین و پرویز صحبت می کند. پرویز یکی از افسران پادگان شهر است که خداحافظی می‌کند و به قرارگاهش در سنگرهای دفاعی برمی گردد. پایان این پرده به صورت ملوردام است.

در پرده دوم پدر پروین به شدت و به دلیل نامعلومی بیمار می شود. پس از آنکه چهار سرباز به خانه وارد می شوند و نوکر را به قتل می رسانند و پروین را با خود می‌برند، از دنیا می رود. در پرده سوم فرمانده لشکر اعراب به پروین اطلاع می‌دهد که نامزدش در جنگ به قتل رسید. سپس اقدام به جنایت او می کند. پروین با خنجر همان سرباز خودش را از بین می برد .

پروین دختر ساسان

پروین دختر ساسان نام نمایشنامه ای از صادق هدایت نوشته سال 1307 در پاریس است که حدود سال 22 هجری قمری یعنی اوج جنگ اعراب مسلمان با ایرانیان را روایت می کند.  داستان در مورد یک چهره پرداز و دختر او پروین و دامادش پرویز است که در آخرین روزهای پادشاهی ساسانی زندگی می کنند و در شهر ری گرفتار حمله ی اعراب می شوند. داستان در فضای یک عشق زیبا بین پروین و پرویز که در خلال جنگی ناجوانمردانه و کشتار بیرحمانه ی ایرانیان شکل گرفته پیش می رود. این طور به نظر می رسد که هدایت خودش را از قضاوت بازداشته اما خواننده را بارها و بارها در خصوص وقایع تاریخی ورود اسلام به ایران تحریک می کند.

مروری بر نمایشنامه

پروین دختر ساسان نگارش آذر ۱۳۰۷ اتمام ۱۳۰۹ نمایشنامه‌ای در سه پرده از صادق هدایت است. مکان و زمان وقوع آن در ری و سدهٔ اول قمری است در پردهٔ اول اعراب تقریباً تمامی شهرهای ایران را تسخیر کرده و اینک به پشت دروازه‌های ری رسیده‌اند. از نبردهای قبل و سرنوشت دهشت بار نواحی اشغال شده زیاد صحبت می‌شود. پایان پردهٔ اول به شکل یک ملودرام است و دو عاشق پروین و پرویز را در کنار یکدیگر نشان می دهد. پرویز که از افسران پادگان شهر است خداحافظی می‌کند و به قرارگاهش در سنگرهای دفاعی باز می‌گردد. در پردهٔ دوم پدر پروین دچار بیماری مهلکی است که علت آن معلوم نیست و پس از آنکه چهار سرباز وارد خانه می‌شوند و نوکر را می‌کشند و پروین را با خود می‌برند، جان می‌سپرد.

نقد و بررسی کتاب پروین دختر ساسان و اصفهان نصف جهان

صادق هدایت که نگارش نمایشنامه «پروین دختر ساسانی» را در سال1307 آغاز کرده بود، سرانجام در سال1309 توسط کتابخانه فردوسی منتشر می‎کند. این نمایش مانند سایر نمایش‎های باستان‎گرای آن عصر به شکوه ایران باستان نظر دارد، اما با نگاهی پر از حسرت و اندوه.  نمایشنامه صادق هدایت برخلاف آثار خوش‌بینانه آن عصر، پایانی خشن دارد. اعراب به ری رسیده‎اند و همه شهرها را تسخیر کرده‎اند، پروین هنگامی که خود را در محاصره خصم می‌بیند، خنجر از نیام برمی‌کشد و خودکشی می‎کند. این پایان تراژیک و استعاری باتوجه به زندگی و سایر آثار هدایت چندان عجیب به‌نظر نمی‎رسد.

اما نکته جالب، تغییر نام این نمایشنامه در چاپ کتابخانه فردوسی و سپس چاپ انتشارات امیرکبیر است. سال1309 با نام پروین دختر ساسانی منتشر می‎شود، اما بعدها که به همراه «اصفهان نصف جهان» منتشر می‎شود، نامش به پروین دختر ساسان تغییر می‌کند.

بی‎ شک با توجه به مضمون این نمایشنامه نام دختر ساسانی صحیح‎تر از دختر ساسان به‌ نظر می‎ رسد.

مروری بر نمایشنامه پروین دختر ساسان

نمایشنامه پروین دختر ساسان از حیث کلیت داستان و فرازو فرودهای نمایشی چیز خاصی نیست و اتفاقا اثر ضعیفی است.

از همان اوایل سستی در طرح داستان و جزئیات آن و نحوه ی بیانش به چشم می خورد.

آنچه در این اثر هدایت خواندنی است آن توصیفاتی است که درباره ی نابودی ایران به دست اعراب به دست می دهد؛ تشبیهات و استعاره هایی که به کار می برد تا این فضای سیاه جنگ و نابودی را به تصویر کشد. این بخش ها خواندنی است و قابل تأمل. هدایت تأکید دارد که تلاش کرده با مراجعه به تاریخ اثرش را از حیث تاریخی موثق تر بکند. شاید این امر در مورد خشونت اعراب – حداقل با زدودن برخی یکجانبه نگری های افراطی – بیراه نباشد اما در مورد گل و بلبل بودن جامعه ی ساسانی و نیکو بودن رهبرانش بعید می دانم بتوان از توثیق در روایت هدایت سخنی گفت.

کتاب های مرتبط

1-معرفی کتاب پروین دختر ساسان و اصفهان نصف جهان در یوتیوب

2- معرفی کتاب  پروین دختر ساسان و اصفهان نصف جهان در آپارات